در بسیاری از دانشگاه های دنیا، رشته ای با عنوان بسته بندی در صنایع غذایی وجود دارد که در آن دانشجوها با طراحی بسته بندی مناسب و سالم آشنا می شوند. در کشور ما هم نمایشگاه های سالیانه ای برای صنعت بسته بندی برگزار می شود و این مساله نشان دهنده اهمیت بسته بندی و نقش آن در ارتقای کیفیت بصری و حتی سلامت محصول است…

انواع بسته بندی و تاریخچه آن در صنایع مواد غذایی

از شیر شیشه ای تا پاکتی :

شیر در سال های گذشته به صورت شیشه ای در کشور ما عرضه می شد و هنوز هم در برخی کشورها، با همین بسته بندی های شیشه ای به فروش می رسد. عرضه شیر شیشه ای، فرهنگ خاص مصرف کننده را می طلبد. متاسفانه، این فرهنگ بین مردم ما چندان وجود نداشت. زمانی که شیرها با شیشه به مردم عرضه می شدند، این شیشه ها گاهی برای پرورش گل و گیاه و حتی گاهی برای انتقال نمونه ادرار به آزمایشگاه مورد استفاده قرار می گرفتند و پس از مدتی طولانی به مغازه دار و سپس به کارخانه، ارجاع داده می شدند.

شیر-نیم-چرب-شیشه-ای

کارخانه ها هم مجبور به صرف هزینه زیاد برای شستن، تمیز و ضدعفونی کردن این شیشه ها بودند و درنهایت هم نمی شد از پاکیزگی کامل آنها اطمینان پیدا کرد. به همین دلیل صنعت تولید شیر به سمت بسته بندی های پلاستیکی و کاغذی رفت. از طرف دیگر، بسته بندی شیرهای استریل هم باید به گونه ای باشد که از محلول آب اکسیژنه عبور کند تا سطح داخلی شان استریل شود. از این رو، پاکت های ۶لایه موسوم به «تتراپک» برای شیرهای استرلیزه در نظر گرفته شدند. نکته دیگر اینجاست که با خروج بطری های شیشه ای شیر یا نوشابه از کارخانه ها، بخشی از سرمایه تولیدکننده هم خارج می شود.

این در حالی است که هزینه بسته بندی شیر و سایر نوشیدنی ها در بسته بندی های مختلف پلاستیکی و کاغذی در هزینه نهایی محصول محاسبه می شود و کارخانه دار، دیگر منتظر برگشت سرمایه خود نخواهد بود. درنهایت می توان گفت به دلیل «فود گرید» بودن پلاستیک هایی که برای بسته بندی شیرها استفاده می شوند، مشکلی از نظر بهداشت و سلامت برای شیرها به وجود نمی آورند.

 

از روغن حلبی تا بطری مات :

روغن ها هم در زمان گذشته در قوطی های بزرگ ۵ یا ۱۷ کیلویی حلبی عرضه می شدند اما این حلبی ها به مرور زمان جای خود را به بطری های شفاف و سپس بطری های مات پلاستیکی دادند. شاید بتوان یکی از دلایل تغییر بسته بندی روغن ها از حلبی به پلاستیکی را تغییر ماهیت روغن از جامد به مایع به مرور زمان و با تغییر فرهنگ مصرف دانست.

دلیل شفاف بودن بطری های پلاستیکی اولیه روغن هم بیشتر مشکوک بودن مصرف کننده ایرانی بود. به طور کلی، مصرف کننده های ایرانی در دنیا در طبقه مصرف کنندگان مشکوک و مظنون محسوب می شوند که دوست دارند داخل هر چیزی که می خرند، ببینند اما بطری های شفاف می توانستند نور آفتاب را از خود عبور دهند و باعث تسریع روند اکسیداسیون یا فساد روغن شوند.

از این رو، استفاده از بطری های پلاستیکی مات برای بسته بندی روغن های مایع رایج شد. در هر صورت، بسته بندی های فلزی به دلیل پوشش داخلی شان که به منظور کاهش تماس روغن با فلز و پیشگیری از اکسیداسیون محصول، استفاده می شوند، مشکلی ندارند و فقط هزینه بیشتری به دوش تولیدکننده و مصرف کننده می اندازند. بطری های پلاستیکی هم از جنس پت هستند و سلامت و ایمنی روغن ها را به خطر نمی اندازند اما انواع مات بسته بندی ها به انواع شفاف آنها برتری دارند.

روغن حلبی

از کاکائوی آلومینیومی تا کاغذی :

بهترین بسته بندی برای کاکائو آن است که حداکثر نفوذناپذیری را برای آن ایجاد کند. به همین دلیل بسته بندی های آلومینیومی به انواع کاغذی و پلاستیکی ارجحیت دارند. کاکائو جزو مواد خشک است و باید طوری بسته بندی شود که خاصیت جذب رطوبت نداشته باشد. بسته بندی نامناسب کاکائو و قرارگرفتنش در معرض رطوبت، باعث کپک زدن آن می شود.

در موارد زیادی، این کپک ها به قدری ریز هستند که با چشم هم قابل مشاهده نخواهند بود و فقط در مواردی که کپک ها در مرحله پیشرفته قرار می گیرند، می توانیم از کلوخه شدن بخش هایی از کاکائو متوجه وجود آنها شویم. از طرف دیگر، بسته بندی نامناسب کاکائو باعث جذب بوی مواد غذایی محیطی و تغییر طعم و عطر واقعی اش می شود.

متاسفانه در کشور ما، گاهی اهمیت بسته بندی مناسب، تحت الشعاع کاهش هزینه های تولید قرار می گیرد و باعث می شود بسته بندی برخی محصولات مناسب نباشد. در هر صورت، خرید کاکائو هایی که در بسته های آلومینیومی عرضه می شوند، بهتر از انواعی است که بسته های کاغذی یا پلاستیکی دارند.

بسته بندی شکلات و کاکائو

از تخم مرغ مقوایی تا طلقی

تمام تخم مرغ ها در زمان گذشته در بسته بندی های مقوایی و به صورت شانه تخم مرغ عرضه می شدند. هنوز هم عرضه تخم مرغ به این صورت رواج دارد اما چند سالی است تخم مرغ هایی در بسته بندی های طلقی و دردار هم وارد بازار شده اند. ترجیح و توصیه ما به خرید تخم مرغ های شناسنامه داری است که در طلق های دردار بسته بندی شده اند اما از آنجا که بسته بندی تخم مرغ ها با این روش باعث بالا رفتن هزینه تولیدکننده و مصرف کننده می شود و شاید برخی خانواده ها نتوانند این هزینه را بپردازند، بنابراین هنوز هم تخم مرغ هایی در شانه های مقوایی به بازار عرضه می شوند. این تخم مرغ ها را پس از خرید و رساندن به منزل، داخل ظرف های دردار بچینید و در طبقه دوم یخچال نگهداری کنید.

از ماست سطلی تا دبه ای

ماست ها هم در دهه های گذشته داخل سطل های پلاستیکی رنگی و بدون در عرضه می شدند. رفته رفته، سیاست های وزارت بهداشت و سازمان استاندارد به سمتی پیش رفت که استفاده از ظروف پلاستیکی رنگی به خاطر بازیافتی بودن مواد اولیه آنها برای نگهداری ماست ها ممنوع شد و کم کم، ظرف های پلاستیکی سفید و دردار جای آنها را گرفت. امروزه برخی کارخانه ها از ظرف های پلی پروپیلن (PP) و برخی دیگر از پلاستیک های سخت تر برای بسته بندی ماست استفاده می کنند که هر دوی این محصولات از نظر بهداشتی و ایمنی مشکلی ندارند. البته می توانید ظروف سخت تر و دردار ماست را مادامی که تغییر رنگ و شکل نداده اند یا ترک نخورده اند، پس از شستشو در خانه، برای نگهداری موادغذایی سرد یا خشک استفاده کنید.

از آبمیوه پاکتی تا شیشه ای

آبمیوه ها انواع مختلفی دارند و بنا بر نوع خاص خود، دارای بسته بندی های متفاوتی هم هستند. مثلا آبمیوه های استریل مانند شیرهای استریل در بسته های پاکتی تتراپک عرضه می شوند و می توان تا قبل از باز شدن درشان، آنها را داخل یخچال نگهداری کرد.

این در حالی است که برخی دیگر از آبمیوه های صنعتی را که در بطری های شیشه ای یا پلاستیکی عرضه می شوند، باید تا زمان مصرف داخل یخچال گذاشت.

به طورکلی، تفاوت و ارجحیتی بین بسته بندی های مختلف آبمیوه وجود ندارد و یکی از دلایل تغییر ماهیت بسته بندی شیرها، آبمیوه ها و روغن های گیاهی از بسته های شیشه ای به پلاستیکی، پیشگیری از شکستن آنها و تحمیل هزینه اضافی بر دوش مصرف کننده است.

بسته بندی در صنایع غذایی

انتهای مطلب بسته بندی در صنایع غذایی

منبع :

sepi  + افراکارتن