پیشنه صحافی در ایران:
صحافی چیست ؟
صحافی و جلدسازی در عصر صفویه به اوج رسید و هنرمندان اصفهانی در تکامل آن ابتکار و خلاقیت بی‌مانندی از خود نشان دادند بود. در دوره صفویه در سمرقند، بخارا، مشهد و اصفهان کاغذسازی رواج داشت و تا زمان قاجار نیز ادامه پیدا کرد ولی بعد از آن کاغذسازی دستی تنزل و کاغذسازی به شکل دیگری رونق یافت.این هنر در دوره تیموریان و بخصوص در مکتب هرات پایه‌گذاری شده بود. انتخاب اصفهان به پایتختی و حمایتی که از هنرمندان به عمل آمد باعث شد قرآن‌های دست نوشته مجلل و فاخر به بهترین وضع و شیوه صحافی شود. نسخه‌های زیادی از شاهنامه، اشعار نظامی، جامی و آثار سایر سرایندگان نامدار و مشهور به دست جلدسازان و صحافان به شاهکارهائی از هنر تبدیل بشوند.
خطاطان بزرگ :
در این زمان بود که آثار خطاطان بزرگ نستعلیق مانند سلطان علی مشهدی، میرعلی کاتب و دیگران جمع‌آوری شد و جلدسازان با استفاده از روش‌های ابداعی خویش آثاری به وجود آوردند که بسیاری از آن‌ها امروز زینت بخش موزه‌های بزرگ جهان است.
هنرمندان بزرگ این فن در فنون صحافی و اقسام جلدسازی سوخت و روغنی و ساه و حاشیه‌سازی کتب این هنر را به جائی رساندند که بسیاری از آثار این دوران بر مکتب هرات برتری یافتند. در دوره صفویان هنرمندان این رشته از صنعت دستی در بیشتر صنایع ظریفه آن روزگار مهارت داشتند به‌طوری‌که در شرح حال اکثر قریب به اتفاق این هنرمندان می‌بینیم در خطاطی و نقاشی و تذهیب و مرکب‌سازی و میناکاری و کاغذسازی نیز سرآمد بودند. پس از دوره صفوی با انتقال پایتخت از اصفهان هنر صحافی نیز مانند دیگر هنرها در بوته فراموشی گرفتار شد.
احیا صحافی و جلد سازی :
در دوران قاجار بار دیگر صحافان و جلدسازان به احیاء این هنر پرداختند. از بزرگان این هنر در دوران قاجاریه آقا محمدتقی صحاف اصفهانی است که علاوه بر صحافی و جلدسازی در طراحی و رسامی و طرح نقشه‌های قالی و کاشی کاری و معرق‌سازی با پوست و بسیاری از فنون دیگر در زمان خود بی‌نظیر بود.
فردریش لانکامرر در سال‌های پس از جنگ دوم تا پس از انقلاب ایران نقش مهمی در صنعت صحافی ایران داشت و کتاب‌های صحافی شده او در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی نگهداری می‌شود.
چند تعریف از صحافی ( صحافی چیست ) :
تعریف سنتی :
* صحافی در اصل هنری سنتی می‌باشد که مهارت زیادی را می‌طلبد. فرایند جمع آوری، بستن و حفاظت از دست نوشته‌ها یا صفحات چاپ شده با جلدی به عنوان محافظ را صحافی گویند. به زبانی ساده تر اگر ما برگه های چاپ شده یا برگه های دست نویس خود را به هر طریقی به هم متصل کنیم به این عمل صحافی می گویند.
تعریف فنی :
* اگر بخواهیم به این سوال ( صحافی چیست ؟ ) به صورت فنی پاسخ دهیم می گوییم در ابتدا صفحات کتاب با نخ به هم دوخته می‌شوند یا با لایه ای از چسب محکم روی هم قرار می‌گیرند و سپس جلدی به عنوان محافظ، رو، پشت و عطف آن را می پوشاند و اگر یه مقدار خودمونی تر بگیم :
* صحافی فن تنظیم و به‌هم‌بستن صفحات کتاب یا امثال آن و قرار دادن آن‌ها بین دو پوشش (جلد) به‌منظور یکجا نگه داشتن صفحات و جلوگیری از فرسوده یا پاره شدن و تسهیل استفاده از آن‌ها را صحافی می گویند.
فرم‌های چاپ شده متن کتاب، به وسیلهٔ ماشین یا دستگاه تاکن بر اساس قطع کتاب؛ تا می‌شود و سپس فرم‌ها به وسیلهٔ ماشین صحافی ترتیب (مرتب شدن و در کنار هم قرار دادن) می‌شوند (مثلاً یک کتاب ۱۶۰ صفحه‌ای رقعی، دارای ۱۰ فرم چاپی ۱۶ صفحه‌ای است که باید مرتب شوند: فرم یک، فرم دو، …، فرم ده) و سپس بستگی به نوع صحافی با ماشین صحافی که می‌تواند چسب، مفتول زن، دوخت و جلدسازی باشد به جلد متصل می‌شوند. در نهایت براساس قطع استاندارد برش خورده و در اینجا مرحله صحافی به پایان می‌رسد. در رنگ، اندازه و جنس به صورت جداگانه چاپ می‌شوند و در مرحلهٔ صحافی لابه لای فرم‌ها قرار می‌گیرند.
تعریف فنی :
* صحافی چیست ؟ صحافی فن تنظیم و به‌هم‌بستن صفحات کتاب یا امثال آن و قرار دادن آن‌ها بین دو پوشش (جلد) به‌منظور یکجا نگاهداشتن صفحات و جلوگیری از فرسوده یا پاره شدن و تسهیل استفاده از آن‌ها را صحافی گویند. جلد کتاب ممکن است نازک یا ضخیم باشد. جلدهای ضخیم را از مقوا می‌سازند و روی آن را پارچه، چرم، پلاستیک چرم‌نما ( گالینگور )، یا ترکیبی از این مواد می‌کشند.
در گذشته به این حرفه ورّاقی نیز اطلاق می‌شده که البته جز صحافی و جلد کردن کتاب، مواردی همچون نسخه‌نویسی و تهیهٔ رونوشت و تکثیر کتاب را نیز در بر می‌گرفته‌است.
تکنیک های صحافی کتاب سال هاست که مورد استفاده قرار می‌گیرد. با وجود اینکه دستگاه‌ها و ماشین‌ها روش ساخت کتاب را تغییر داده‌اند، اما وقتی به کتابی دست ساز می نگریم، هنوز هم متوجه هنر زیبای صحافی دستی که در گذشته نیز استفاده می‌شد، می‌شویم. هنری که به راستی کتاب را منحصر به فرد و به طور فوق العاده ای زیبا می‌کند.
با وجود پیشرفت تکنولوژی و به روی کار آمدن روش‌های جدید صحافی کتاب باز هم می‌توان تفاوت بین صحافی ماشینی و صحافی دستی را متوجه شد. پیچیدگی کار و نحوه‌ی صحافی و یا تیراژ بالای کتاب نیز روی نتیجه‌ی نهایی صحافی اثر می‌گذارد.
صحافی کتاب
انواع صحافی :
- صحافی نرم
- صحافی سخت
انواع صحافی نرم :
- صحافی شومیز یا ته چسب
انواع صحافی سخت:
- صحافی گالینگور
- صحافی سلفونی
روش و تکنیک های صحافی:
انتخاب روش و تکنیک مناسب صحافی به عوامل متعددی از جمله هدف و کاربرد نهایی کتاب و بودجه‌ی شما بستگی دارد. رایج‌ترین تکنیک صحافی کتاب را می‌توان به چند دسته بندی مختلف تقسیم کرد که عبارتند از:
- صحافی با جلد سخت و محکم
- صحافی چسب گرم
- صحافی به وسیله‌ی پانچ
- صحافی با منگنه
انواع صحافی
[yasr_visitor_votes size=”large”]
