با توجه به کاربرد روز افزون مواد پرتوزا، ضرورت و اهمیت بسته بندی مواد پرتوزا این نوع مواد نیز بیش از پیش مورد توجه واقع شده است.
در این مقاله، جنبه ای از کاربرد بسته بندی مطرح می شود که نقش اولیه آن ، حفظ کالا و ایجاد آرامش در محیط است تا باعث شود انسان ها از کالا با رعایت اصول و قواعد استفاده کنند.
در واقع در این پژوهش سعی شده ضمن معرفی روش ها ، توصیه ها و نکات مهم در بسته بندی مواد پرتوزا ، به بیان الزامات و استاندارهای بسته بندی مواد خطرناک و ذخیره سازی طولانی مدت آنها نیز پرداخته شود.
قفسه بندی انبارها :
قفسه بندی انبارها از اهمیت ویژه ای برخوردار است و دو عامل باید در پایداری قفسه بندی ها در نظر گرفته شود. نسبت ضخامت به ارتفاع قفسه بندی که بهترین استاندارد آن یک به شش است .
از عوامل مهم در نگهداری مواد در انبارها، مسائل علائم و راهنماها می باشد . این علائم بایستی طوری طراحی و درمحل های مناسب نصب شوند که هر فرد تازه واردی بتواند با مشاهده آنها پی به منظور آن علائم برده و از ان دستور اطاعت نماید.
بسته بندی می تواند به شکل جعبه، بشکه، ، ظروفی مشابه ، کانتینر حجیم واسط باشد.
الزامات عمومی برای تمام بسته بندی ها و بسته های مواد پرتوزا :
آگاهی از ویژگی ها ، مشخصات و نیازهای بسته بندی ها مواد پرتوزا در به کارگیری مواد اولیه و روش های بسته بندی هنگام طراحی کمک می کند. بدین منظور در ابتدا باید از پایه های اصلی این الزامات آگاه باشد که به شرح زیر می باشد:
۱- بسته با توجه به جرم ، حجم و شکل آن باید به گونه ای طراحی گردد که به طور آسان ، ایمن و مطمئن در داخل یا روی وسیله نقلیه حمل شود.
۲- طراحی باید به گونه ای باشد تا اتصالاتی را که برای بلند کردن بسته تعبیه شده است به هنگام جا به جا شدن آسیبی نبیند و اگر چنان چه بسته آسیب ببیند تا اندازه ای بتواند سایر الزامات بسته بندی را برآورده سازد.
ضمنا عامل ایمنی اتصالات باید در طراحی مدنظر قرار گیرد.
۳- اتصالات و هر قطعه ای که برای بلند کردن بسته مورد استفاده قرار می گیرد باید به گونه ایی طراحی شود که مطابق با الزامات استانداردها،وزن آن ها را تحمل نماید.
۴- تا آن جایی که امکان پذیر است بسته بندی باید طوری طراحی شود که سطوح آن عاری از هر گونه برآمدگی بوده و به آسانی بتوان آن را رفع آلودگی کرد.
۵- تا حد امکان لایه بیرونی بسته باید طوری طراحی شده باشد که آب روی سطح خراجی باقی نماند.
۶- بسته باید توانایی مقاومت در برابر اثرات ناشی از شتاب ، ارتعاش یا تشدید ارتعاشی را که ممکن است در شرایط عادی حمل رخ دهد، بدون هیچ گونه نقصان در کارآیی داشته باشد. مخصوصا در مورد پیچ ها ومهره ها و سایر وسایل بالابر باید به گونه ای طراحی شده باشد تا مانع از شل شده یا رها شدن آن ها به طور ناخواسته حتی پس از استفاده مکرر نشود.
۷- موادی که در ساخت بسته مورد استفاده قرار می گیرند و هر یک از اجزا یا ساختار ان باید از نظر فیزیکی و شیمیایی با یکدیگر و همچنین با مواد پرتوزای داخل بسته سازگار باشند. رفاتر این مواد درشرایطی که تحث تابش قرار می گیرند نیز باید در نظر گرفته شود.
۸- تمامی شیرهای که محتویات پرتوزا ممکن است از طریق آن خارج گردند، باید در برابر استفاده غیر مجاز محافظت گردند.
۹- طراحی بسته باید با در نظر گرفتن شرایط دمایی و فشار مشابه با شرایط متداول حمل باشد.
۱۰- برای مواد پرتوزایی که ویژگی های خطرناک دیگری نظیر قابلیت انفجار ، اشتعال خود به خود ، سمیت شیمیایی و خورندگی نیز دارند باید مقررات حمل و نقل مربوطه به کالاهی خطرناک وزارت راه و ترابری نیز در طراحی بسته آن در نظر گرفته شوند.
برچسب گذاری روی بسته های مواد پرتوزا :
توجه داشتن به علائم خطرناک و هشداردهنده، رعایت ایمنی ، برچسب ها و بسته بندی ها حمل و نقلی مناسب برای حفظ و نگه داری مواد پرتوزا وابسته به قوانین خاص خودش است. یکی از قوانین را می توان باعنوان دستور العمل سوسو نام برد. شکل مواد در انتخاب روش نگه داری و حمل و نقل و جابجا کردن آن ها بسیار نقش دارد.
علامت گذاری و طبقه بندی بسته ها بر اساس حداکثر میزان دز در سطح بسته و در فاصله یک متری از آن انجام می گیرد. اندیس انتقال(T1)شماره ای است که به هربسته داده میشود و با استفاده از آن می توان کنترل لازم را جهت کاهش پرتوگیری انجام داد.
این اندیس برای بسته ایی که مواد قابل شکافت ندارند، ۱۰۰ برابر میزان دز بر حسب msv/h در فاصله یک متری از بسته می باشد. اگر اندازه کوچک تر از ۵ درصد باشد ، آن را صفر در نظر می گیریم . بسته های آزاد جزو طبقه بندی نبوده و بر روی آن ها فقط کلمه رادیو اکتیو درج می شود .
به طور کلی مواد پرتوزا در کلاس هفت کالاهای خطرناک سازمان ملل قرار گرفته اند.
به جز بسته های آزاد که روی آن ها فقط کلمه رادیو اکتیو نوشته می شود ، سایر بسته ها بر حسب میزان غلظت ماده در سطح بسته و اندیس انتقال ، طبقه بندی و به صورت زیر برچسب زده می شوند :
طبقه الف)
برچسب سفید : در صورتی که معادل غلظت ماده در سطح بسته از ۵ میکروسیورت در ساعت تجاوز نکند و اندیس انتقال صفر باشد؛
طبقه ب)
بر جسب زرد یا دو خط قرمز : در صورتی که میزان معادل غلظت ماده در سطح بسته از ۰٫۵ درد میلی سیورت در ساعت و اندیس انتقال از یک تجاوز نکند؛
طبقه ج)
برچسب زرد یا سه خط قرمز : در صورتی که میزان غلظت ماده در سطح بسته از ۲ میلی سیورت و اندیس انتقال از ۱۰ تجاوز نکند.
برای بسته هایی که به صورت اختصاصی حمل میشوند ، میزان غلظت ماده در سطح بسته می تواند تا ۱۰ میلی سیورت بردس و اندیس انتقال محدودیت ندارد.
برخی اطلاعات که لازم است به صورت ثبت شده در فرم های مربطو به عنوان مدرک با محموله باشد، عبارت اند از :
– اسم بار که معرف شکل کلی ماده است .
– کلمه رادیو اکتیو(اگر اسم بار ذکر نشده است) .
– نام و یا علامت اختصاری رادیونوکلئیدی داخلی بسته .
– شکل فیزیکی و شیمیایی ماده .
– طبقه بندی بسته .
– اندیس انتقال .
– نوع بسته .
– هر نوع اطلاعات دیگری که به نظر ضروری می رسد ، به ویژه درمورد بسته های نوع B.
الزامات اجرایی و توصیه های راهبردی در موفقیت بسته بندی مواد پرتوزا :
در تدوین استانداردها استفاده از اسناد بین المللی از قوانین و مقررات داخل کشور نیز استفاده شود (نظیر قوانین حمل و نقل ، گمرک ، قوانین مجلس شورای اسلامی و سیاست گذای ها کلان کشور)؛
به لحاظ اهمیت این نوع مواد، لازم است در حین اجرا و پیاده کردن استانداردهای بسته بندی از آزمون های تخصصی با ایجاد شرایط مناسب استفاده شود ؛
اطلاع رسانی از اهمیت میزان مشکلات این نوع مواد در محیط پیرامون با نصب علائم و توصیه های مربوط بیشتر مدنظر قرار گیرد؛سایر الزامات استاندارد محیطی پیرامون محیط نگه داری این نوع بسته بندی ها نیز سخت گیرانه تر مورد توجه قرار گیرد؛
به لحاظ جدید بودن صنعت بسته بندی در داخل کشور، استفاده از فن آوری روز و همکاری افراد خبره و متخصص با جدیت بیشتری مدنظر قرار گیرد.
نتیجه گیری:
ایمنی در حمل و نقل ، جابه جایی و ذخیره سازی مواد پرتوزا، زمانی محقق می گردد که به همراه استفاده از بسته بندی استاندارد ، تمامی عوامل دیگر محیطی در کنار هم در نظر گرفته شوند و یک سیستم مدیریت جامع در این بخش به وجود آید.
بر این اساس ، وجود پرسنل غیر مجرب ولی برخوردار از پیشرفته ترین تجهیزات یا داشتن پرسنل مجرب ولی فاقد تجهیزات مناسب هر دو مشکل آفرین خواهند بود .و لذا با رفع این نواقص (تجهیزات، عوامل انسانی ) می توان اجرای این امر را با اطمینان کامل پیش بینی نمود .
همچینن باید به مواردی چون افزایش ایمنی از طریق کاربرد مدیریتی، تبادل اطلاعات و تجربیات در زمینه ایمنی ، توسعی و گسترش فرهنگ استفاده از مقررات و استاندارهای موجود، برگزاری سمینارها و گارگاه های آموزش ایمنی ، استفاده از خدمات مشاوره ای و فن آوری های نوین ، رفع نواقص فنی و شاخص های انسانی ، بررسی و بازنگری در روش ها و مقررات فعلی و به روز درآوردن آنها و استفاده از نیروهای جوان و اموزش دیده توجه نموده و در صورت لزوم در روش های قدیمی بسته بندی خود تجدید نظر کنیم.
لزوم اهمیت و توجه به بسته بندی مواد پرتوزا ، تاکید بر آن دارد که جهت حفظ سلامت مصرف کننددگان و محیط نگه داری و استفاده از آن همیشه باید ضریب ایمنی بالا را در نظر گرفت . بدین جهت ممانعت از نشست و خروج مواد پرتوزا از داخل بسته به محیط خارج خود باید شدیدا مورد توجه قرار گیرد تا در مراحل طراحی و انتخاب مواد مناسب بسته بندی از بسته های مطمئن استفاده کرد.
امروزه با فن آوری های جدید تولید مواد بسته بندی ، کاهش حمل و نقل و جابه جایی کالا با بهره گیری از وسایل و تجهیزات جدید می توان به این مهم رسید . استفاده از مواد مقاوم و نفوذ ناپذیر، به عبور گازها از جمله نکات مهم در انتخاب مواد با ویژگی ایمنی می باشد.
رعایت ضوابط ساخت و استفاده از استانداردهای جهانی مدون شده برای تولید بسته بندی از جنس مواد فلزی و چند لایه می تواند کمک موثری برای تهیه یک بسته بندی مطلوب و به دور ازهر گونه نشت پذیری باشد. با بهره گیری از اتصالات مقاوم و نقطه جوش های مناسب در بسته بندی حاوی مواد پرتوزا ، می توان مخازن ذخیره سازی را به صورت طولانی مدت حفظ و نگه داری کرد.
در ضمن برای ایمنی بخشیدن به محیط پیرامون ، کاهش خسارات و به حداقل رساندن تلفات انسانی ، لازم است تا از علائم و برچسب های هشدار دهنده در محل های ذخیره سازی یا ذکر وجود مواد پرتوزا استفاده کرد.
[yasr_visitor_votes size=”large”]
